* بیش فعالی ( انواع راههای درمان ) + دانلود PDF 

فهرست مطالب :

• انواع درمان در بيش فعالي
• راهنمايي براي  والدين  وآموز گاران
• آزمون هاي ارزيابي وشجش در بيش فعالي

بیش فعالی چگونه درمان می‌شود؟

بیش فعالی درمان قطعی ندارد ولی می‌توان آن را به خوبی اداره کرد. پزشک کودک شما طرح درمانی دراز مدت و ویژه‌ای را ارائه می‌دهد. هدف این است که به کودک کمک کنید تا بتواند رفتار خود را کنترل کند. خانواده نیز باید محیطی فراهم کنند که کودک بتواند چنین کاری را انجام دهد. در بیشتر موارد بهترین درمان، ترکیبی از درمان دارویی و رفتار درمانی است. هر روش درمانی مناسبی به پیگیری و ارزیابی دقیق نیاز دارد. در طی این پیگیریها پزشک درمان را تنظیم و تعدیل می‌کند. این نکته بسیار مهم است که والدین فعالانه در درمان کودک مشارکت نمایند. آموزش والدین بخش مهمی از درمان بیش فعالی است.

درمان سریع برای ADHD وجود ندارد اما علایم آن قابل کنترل هستند. والدین و آموزگاران باید به نکات زیر توجه داشته باشند:

    * در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنند.

    * برنامه تعلیم و تربیتی خاصی را متناسب با نیازهای کودک ایجاد و طرح‌ریزی نمایند.

    * ایجاد طرح دارو درمانی ، درصورتی که والدین و پزشک احساس کنند که کودک به دارو درمانی نیاز دارد

داروها:

داروهای مختلفی برای درمان بیش فعالی به کار می‌روند. شامل:

*  داروهای محرک:

 بهترین داروهایی که به کار می‌روند داروهای محرک هستند. این داروها بیش از 50 سال است که در درمان بیش‌فعالی استفاده می‌شوند. برخی داروها چند نوبت در روز استفاده می‌شوند. عوارض جانبی احتمالی شامل افزایش اشتها، شکم درد، تحریک پذیری و بی‌خوابی هستند. در مورد عوارض دراز مدت هنوز شواهدی وجود ندارد.

* داروهای غیر محرک:

 این داروها در سال2003 برای درمان بیش فعالی به کار برده شدند. به نظر می‌رسد این داروها نسبت به داروهای محرک عوارض کمتری دارند و تاثیر آنها تا 24 ساعت به طول می‌انجامد.

* ضد افسردگیها:

در برخی موارد از ضد افسردگیها استفاده می‌شود. در سال 2004 سازمان غذا و داروی آمریکا در مورد مصرف این داروها هشدار داد که ممکن است در مواردی موجب افزایش خطر خودکشی در کودکان و نوجوانان شود. اگر چنین دارویی برای کودک شما تجویز شود باید خطرات آن نیز سنجیده شود.

داروها می توانند اثرات متفاوتی بر روی کودکان داشته باشند. ممکن است کودکی به یک نوع درمان پاسخ دهد اما در مورد کودکی دیگر اثر بخش نباشد. پس از مشخص شدن درمان صحیح ممکن است پزشک درمانهای متفاوتی را ارائه دهد خصوصا اگر بیش فعالی با سایر اختلالات همراه باشد.

رفتار درمانی:

تحقیقات نشان داده است که داروهایی که در درمان به کار می‌روند در صورتی که همراه با رفتاردرمانی استفاده‌شوند بسیار موثرتر خواهند‌بود.

رفتار درمانی، تلاش برای تغییر الگوی رفتاری کودک است و هدف این است که:

-محیط خانه و مدرسه‌ی کودک سازماندهی و منظم شود.

- دستورات و فرامین واضح به کودک داده شود.

- سیستم مناسبی برای تعیین جایزه در مقابل رفتار خوب و پیامد منفی در مقابل رفتار نامناسب طراحی شود.

 در اینجا چند روش رفتاردرمانی را بیان می کنیم:    

  -  برای کار‌های روزمره یک روال مشخص در نظر بگیرید. سعی کنید که هر روز یک برنامه‌ی مشخص، از ساعت بیدار شدن از خواب تا ساعت به خواب رفتن کودک داشته باشید. برنامه‌در یک جای ثابت روی دیوار نصب کنید تا کودک سر تا سر روز بتواند آن را ببیند و بر اساس آن بازی کند، تکالیف مدرسه و کارهای روزمره را انجام دهد.

-  به منظم شدن کودک خود کمک کنید. کیف مدرسه، لباسها و اسباب بازیها را هر روز در جای مشخص و ثابتی قرار دهید. در این صورت احتمال این که کودک وسایل مورد نیاز خود را گم کند بسیار کم می شود.

 -  از حواس پرتی کودک جلوگیری کنید. تلویزیون، رادیو و کامپیوتر را خاموش کنید. مخصوصاً هنگامی که کودک در حال انجام تکالیف مدرسه است عواملی که موجب حواس پرتی کودک می شوند را دور کنید.

- انتخابهای کودک را محدود کنید. تنها امکان انتخاب بین دو چیز را به او بدهید. مثلا بین این خوراکی، این تفریح، این غذا یا آن. در این صورت کودک هیجان زده و سردرگم نخواهد شد.       –  روابط خود با کودک را تغییر دهید. به جای بحث، توضیح طولانی، متقاعد کردن یا گول زدن کودک دستورات واضح، روشن و مختصر به او بدهید که مسئولیتهایش را به او یادآوری کند.

  -  از تعیین هدف و جایزه استفاده کنید. یک لیست از اهداف و رفتارهای مورد نظر تهیه کنید و رفتارهای مثبت را در آن علامت بزنید سپس برای تلاش کودک خود جایزه تعیین کنید. در تعیین اهداف واقع گرا باشید و به جای فکر کردن به موفقیت یک شبه به قدمهای کوچک کودک خود بیاندیشید.

-  از انضباط به صورت موثری بهره بگیرید. در برابر یک رفتار نامناسب به جای فریاد زدن یا تنبیه بدنی، یکی از امتیازات او را لغو کنید. در مورد کودکان کوچکتر می توان به سادگی آنان را تا موقعی که رفتار بهتری نشان دهند نادیده گرفت.

 - کمک کنید تا ذوق و استعداد کودک شکوفا شود. تمام کودکان نیاز دارند که موفقیت را تجربه کنند و احساس خوبی نسبت به خود پیدا کنند. توجه کنید که کودک شما چه کاری را خوب انجام می دهد. ممکن است این کار در زمینه‌ی ورزش، هنر یا موسیقی باشد که می‌تواند مهارتهای اجتماعی و نیز اعتماد به نفس کودک را افزایش دهد.

 درمان بیش فعالی کودک با غذا

با توجه به تحقیقات انجام شده می توان گفت برای کاهش شیطنت کودکان بیش فعال(ADHD) که خیلی پُر جنب و جوش هستند، و به اصطلاح خیلی شلوغ می کنند، مصرف مواد مغذی زیر مفید است:

- اسیدهای چرب ضروری:

تحقیقات بسیاری نشان داده اند که غلظت اسیدهای چرب "امگا-3" و "امگا-6" در این افراد به مقدار زیادی پایین تر است و این کودکان، علائم کمبود اسیدهای چرب ضروری مانند تشنگی زیاد را نشان می دهند.

کنجد، تخمه ی کدو تنبل و تخمه ی آفتابگردان منابع خوبی از اسیدهای چرب امگا-6 و ماهی آزاد و ساردین، از منابع خوب اسیدهای چرب امگا-3 می باشند.

- ویتامین B6:

ویتامین B6 یک فاکتور ضروری برای اغلب مسیرهای متابولیکی اسیدهای آمینه، شامل مسیرهای دکربوکسیلاسیون برای دوپامین، آدرنالین، وسروتونین می باشد. از این طریق، ویتامین های گروه B سبب بهبود رفتار در برخی کودکان مبتلا به ADHD شده است. در برخی کودکان بیش فعال، سطح سروتونین خون پایین است، در نتیجه دوز بالای ویتامین B6 با افزایش میزان سروتونین خون سبب بهبود علائم می شود.

- آهن:

کمبود آهن، دقت و توجه را به میزان قابل توجهی کاهش داده و به مکمل یاری پاسخ مثبت می دهد. برخی مطالعات نشان داد که با مکمل یاری آهن، 30 درصد بهبود در این کودکان مشاهده شده است.

- منیزیم:

برخی بررسی ها نشان داده اند که کمبود منیزیم اغلب در ADHD دیده می شود و با دریافت منیزیم، بیش فعالی به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.

- روی:

چندین مطالعه نشان داده است که این ماده ی معدنی در سرم افراد مبتلا به بیش فعالی کم است که می تواند ناشی از کاهش دریافت یا جذب آن باشد. بر طبق دیگر مطالعات دریافت روی از طریق تغذیه ممکن است در پاسخ این کودکان به دکستروآمفتامین موثر باشد.

برخی داروهای گیاهی، به دلیل خواص آرام بخش و ضد اضطراب در درمان این کودکان بسیار رایج است، زیرا کودکان بیش فعال،مکررا دچار مشکلات خواب می شوند.از جمله رایج ترین این گیاهان آرام بخش می توان به سنبل الطیب و گل ساعتی اشاره نمود.

غذاهایی که باید از خوردن آن ها اجتناب نمود عبارت اند از:

- شکر و غذاهای حاوی آن مانند: بیسکویت، کیک، شیرینی، شکلات و نوشابه های شیرین.

اگرچه اغلب شکر به عنوان علتی برای بیش فعالی ذکر می شود،اما مطالعات کنترل شده، تاثیرات منفی آن را بر روی رفتار اثبات ننموده اند. گرچه شواهد اندکی موید تاثیر شکر بر روی رفتار است، اما باید فواید کاهش مصرف شکر را مد نظر داشت.

-غلات صبحانه، نان جو، برنج، ماکارونی و سیب زمینی از مواد غذایی نشاسته ای هستند که عوارض جانبی ندارند.

- بادام، سیب، زردآلو، کشمش، هلو، آلو، پرتقال، توت، گوجه فرنگی و خیار (حاوی سالیسیلات های طبیعی).

- رنگ ها مانند تارترازین (نوعی رنگ غذایی به رنگ نارنجی) که در غذاهای آماده بسته بندی شده، آدامس، شکلات، آب لیمو، سس ها، کمپوت ها، کنسرو نخودفرنگی، نوشابه های گازدار وجود دارد.

- اسید بنزوئیک (نوعی نگهدارنده مواد غذایی)، در مرباها،پوره میوه ها، آب میوه ها، ترشی ها و سس های سالاد استفاده می شود.

- نوشابه های گازدار که به دلیل محتوای بالای فسفر آن ها و برهم زدن تعادل کلسیم و فسفر بدن می توانند منجر به بیش فعالی شوند.

- قهوه، چای، کولا و سایر نوشیدنی های حاوی کافئین می توانند علائم بیماری را تشدید نمایند.

نکات مهم:

تجمع فلزات سمی همانند سرب، آرسنیک، آلومینیوم، جیوه، یا کادمیوم نیز می تواند سبب مشکلاتی در یادگیری و رفتار کودکان شود. سرب می تواند سبب تخریب ادراک و رفتار کودکان شود. بر اساس تحقیقات، اصلاح سطح سرب بدن ( از طریق مواد شلاته کننده مانند ویتامین)، در کودکان بیش فعالی که میزان سرب بالاتری داشتند، موجب بهبود رفتار قابل ملاحظه ای گردید.

 راهنمایی‌هایی برای والدین

    * وقتی که فرزندتان کارش را خوب انجام می‌دهد به اول پاداش دهید. در فرزند خود توانایی ایجاد کنید و نیز با او در مورد استعدادهایش صحبت کنید و او را به بکارگیری توانایی‌هایش تشویق و ترغیب کنید.

    * با فرزند خود کاملا واضح و روشن صحبت کنید. برای این کار با پشتکار ، مصّر و مثبت باشید و خواسته‌های خود را کاملا برای فرزند خود روشن سازید. به فرزند خود بگویید چه کارهایی را باید انجام دهد نه این که فقط ، آنچه را نباید انجام دهد به او گوشزد کنید.

  * شیوه‌هایی را برای کنترل رفتار فرزند خود یاد بگیرید این برنامه‌ها عبارتند از: ایجاد جدول برای فعالیت‌های فرزندتان ، داشتن برنامه برای پاداش ، نادیده گرفتن رفتارهای نامطلوب ، پیامدهای عادی و غیر طبیعی نتایج و پیامدهای منطقی.

    * با مدرسه فرزندتان تماس داشته باشید و برنامه تعلیم و تربیت خاص نیازهای فرزندتان را برای او تنظیم کنید. هر دوی شما (والدین و معلم) بایستی نمونه‌ای از این برنامه را داشته باشید.

    * با معلم در تماس باشید و به او بگویید فرزند شما در خانه چه عملکردی دارد و از او بپرسید که در مدرسه چه می‌کند و آنها را حمایت کنید.

راهنمایی‌هایی برای آموزگاران

باید بدانید که چه موارد خاصی برای دانش آموزان دشوار هستند. برای مثال ممکن است که دانش آموز ADHD در شروع یک کار دچار مشکل باشد در حالی که دانش آموزان دیگر در پایان‌دادن به یک عمل و شروع عمل بعدی شکل داشته باشند. بنابراین هر یک از این دانش آموزان نیاز به کمک‌های متفاوتی دارند.

    * به دانش آموزان نشان دهید چگونه از کتاب تکلیف و برنامه‌های روزانه استفاده کنند. همچنین مهارت‌ها و روش‌های یادگیری را به آنها آموزش دهید و آنها را به شکل منظم تقویت (پاداش) کنید.

    * به دانش آموزان در فعالیت‌های بدنی‌شان کمک کنید. (برای مثال به آنها اجازه دهید تا کاری را ایستاده پای تخته سیاه انجام دهند). در بین برنامه‌ها به آنها استراحت دهید.

    * با والدین و دانش آموزان هر دو با هم برای نو آوری و اجرای یک برنامه تعلیم و تربیتی متناسب بمنظور نیل به نیازهای دانش آموزان به فعالیت و همکاری بپردازید.

    * انتظارات بالا از دانش آموزان داشته باشید اما سعی کنید راه‌های جدیدی را برای انجام کارها امتحان کنید صبور باشید و شانس دانش آموزان را برای کسب موفقیت بالا ببرید.

آزمون هاي ارزيابي وتشخيص بيش فعالي

1-  مقياس درجه بندي وندريوتا  وارد و همكاران (1993) مي نويسند كه اين مقياس براي تشخيص اختلال« بيش فعالي » در دوران كودكي مفيد است . مقياس درجه بندي وندريوتا (WURS) داراي 61 پرسش است كه بزرگسالان درباره ي رفتار هاي كودك به آن پاسخ مي دهند.نمره ي 46يا بالاتر مي تواند 86 درصد از افراد داراي اين اختلال رابه درستي شناسايي كند.در واقع مقياس درجه بندي وندريوتا مي تواند براي تشخيص اين اختلال در بزرگسالي كه در دوران كودكي مورد شناسايي قرار نگرفته اند به كار مي رود .آزمودني ها بايد به پرسش ها به صورت هرگز يا خيلي كم  ( نمره ي صفر) تا خيلي زياد (نمره ي 4 )پاسخ دهند.

2-  مقياس درجه بندي كانرز براي والدين                                                 

متداول ترين روش ارزيابي « ببيش فعالي » در كودكان ، تكميل پرسش نامه هاي كانرز از سوي والدين است. اين مقياس ، داراي 48 پرسش است كه مي توان به وسيله ي آن ، 5 گروه از اختلال كودكان را شامل ناتوانايي هاي يادگيري ، اختلال سلوك ، مشكل هاي روان تني ، بيش فعالي تكانشگري واضطراب را ارزيابي كرد . 10 سؤال براي اختلال است .« بيش فعالي » اين مقياس براي محدوده ي سني 3 تا  17 سالگي ساخته شده وبه هر پرسش آن به صورت « هيچ وقت » «كمي » و... « تقريباًزياد » و« زياد » پاسخ داده مي شود. وبرحسب مورد ، به آن ها صفر تا 3 نمره داده مي شود . به دست آوردن ميانگين 5/1 يا بالاتر بر وجود اختلال « بيش فعالي » دلالت دارد. اين مقياس مي تواند 74 درصد از كودكان داراي اين اختلال را شناسايي كند .

3-  مقياس درجه بندي كانرز براي معلمان

نتايج پژوهشها نشان داده است كه معلمان مي توانند اختلال « بيش فعالي » را دركودكان 6 تا 13 ساله شناسايي كنند ونظر شان هم معتبر است      ( بوريستر 1992). در اين مقياس كه داراي 28 پرسش است ، به هر پرسش به صورت « هيچ  وقت » ، « كمي » ، « تقريباً زياد » يا « زياد » پاسخ داده مي شود وبه ترتيب نمره هاي 0تا 3 به آنها داده مي شود . 7 سؤال براي ارزيابي اختلال بيش فعالي اختصاص داده شده است .ميانگين 5/1يا بالاتر نشانه ي بيش فعالي است .     

پژوهش انجام شده توسط تراتيز وهمكاران (1982)نشان مي دهد كه اين مقياس درمورد كودكان 4 تا 12 ساله است .استفاده از آزمون هاي والدين ومعلمان در فرايند ارزيابي مي تواند ميزان اطمينان تشخيص را بالاتر ببرد.

 مقياس درجه بندي كانرز براي والدين

نام كودك :                     سن كودك :                      جنس كودك :

نمره :

 توضيح :

 مقياس درجه بندي كانرز براي معلمان

نام كودك :                           سن كودك :                    جنس كودك :

نمره :

توضيح :

 مقياس سنجش وندريوتا

نام كودك:                        سن كودك :                    جنس كودك :

نمره :                                                                                                 توضيح :

امتياز بندي : ابداً يا خيلي كم = 0           ملايم = 1          متوسط = 2          نسبتاً زياد = 3           خيلي زياد = 4

تهیه کننده : فرزانه خالدی