اختلال خواندن

اختلال نارساخوانی :  des ، deslexia  در یونانی به معنای دردناک یا نابهنجار ، Lexia  به  معنای کلمه اختلال خواندن که بر موفقیتهای تحصیلی و فعالیتهای روزمره زندگی که با خواندن همراه است تأثیر می گذارد ،  حتی بر اعتماد به نفس افراد هم.

اختلال خواندن جزء اختلال زبان است.

علل

عواملی که در اختلال خواندن تأثیر دارد :

عوامل ارثی ـ عوامل عصب شناختی ( آسیب مغزی و...)   ـ عوامل عاطفی (اختلال رفتاری عاطفی) ـ عوامل فرهنگی اجتماعی ـ عوامل آموزشی.

ويژگيهاي كودكان داراي اختلال خواندن :

1- بيشتر اين كودكان پسر هستند ( 4 برابر دختران )

2- در كلاس هاي درس مشكلات رفتاري دارند.

3- تمايل به خواندن ندارند.

4- دامنه توجهشان كوتاه است.

5- در تمركز مشكل دارند.

6- در مدرسه معمولاً افت تحصيلي دارند.

7- اغلب مسائل هيجاني دارند.

8- احساس نااميدي، بي لياقتي و كم جرأتي دارند.

9- در خواندن ترديد دارند گاهي دچار لكنت مي شوند.

10- به جاي اينكه چشمهايشان را هنگام خواندن حركت دهند سرشان را حركت مي دهند.

11- كلمه به كلمه مي خوانند.

12- به زحمت و با صداي كشيده و لحن يكنواخت مي خوانند.

13- به نقطه گذاري و كاما توجه ندارند و از توجه به معني غافلند.

14- موقع خواندن لب هايشان را تكان مي دهند.

15- كلماتي كه تازه خوانده اند جابجا يا تكرار مي كنند.

16- فاقد تميز و تشخيص كافي شنيداري هستند.

17- در مدرسه سازگاري شخصي مناسبي ندارند.

18- رشد اجتماعي كافي ندارند.

مؤلفه هاي اصلي خواندن:

1- رمزگشايي : جنبه ي مكانيكي دارد یعنی تبديل حروف چاپ شده به زبان گفتاري که نياز به آگاهي واجي دارد  (تركيب و تجزيه) . جنبه ي رمزگشايي خواندن مستلزم اين است كه دانش آموزان درباره ي حروف ، دستورالعمل خواندن و چگونگي تركيب صداها با يكديگر اطلاعات داشته باشند.

2- درك مطلب : سطح بالاتر خواندن است كه از طريق آن افراد معاني را از زبان دريافت مي كنند. درك مطلب هم مستلزم اين است كه دانش آموزان از راهبردهاي شناختي و مهارتهاي توجه به ميزان زيادي استفاده كنند. دانش آموزان ممكن است در هر يك از اين موارد يا تركيبي از آنها شكل داشته باشند.

مشكلات واج شناختي : مشكل در تركيب و تجزيه كردن حروف و صداها است. بايد از فعاليتهاي زبان گفتاري ساده شروع شود برای مثال : تركيب صامت و مصوت.

مشكلات روان خواندن : رمزگشايي مستلزم مهارت در جنبه هاي واج شناختي زبان است. بسياري از مشكلات درك مطلبي خواندن مي تواند با مهارتهاي رمزگشايي ضعيف ارتباط داشته باشد.

مهارت خواندن دو جنبه اصلي دارد : 

 1- روان خواني (رواني معمولاً به رمزگشايي آسان و خواندن بدون زحمت گفته مي شود).

 2- سرعت خواندن (تعداد كلماتي كه دانش آموز در يك دقيقه به طور صحيح و با صداي بلند مي تواند بخواند)

نحو به ساختارگرامري زبان كه نوشته يا خوانده مي شود مربوط است.

معنا شناسي :

به معناي زبان دلالت دارد. سر نخ هاي معنايي اشاره هايي هستند كه به خوانندگان كمك مي كنند كه مفهوم متن را بفهمند و در رمزگشايي نيز به آنها كمك كنند.

مثال : « دانش آموز .............. را تحويل داد ». جاخالي يك اسم است و بايد مناسب باشد. دانش آموز بايد اطلاعات عمومي خوبي داشته باشد و از تجربيات قبلي استفاده كند. كودكان كم سن تر گاهي در تفسير آنچه مي خوانند دچار اشتباه مي شوند.

تشخيص : فرايند شناسايي نيازهاي آموزش انفرادي را گاهي اوقات تشخيص مي گويند.

آزمون هاي تشخيص : بازشناسي حروف ، بازشناسي كلمات ، سرعت خواندن و درك مطلب . اگر دانش آموزي به طور خاص در يكي از خرده آزمونها نسبت به بقيه خرده آزمونها نمرات كمتري داشته باشد او در آن حيطه ضعيف است و فعاليت درماني ويژه مطابق با نياز او طراحي شود . معلم كلاس بهترين تشخيص گر است.

روش های ارزشیابی سطح خواندن : ساده ترین و قابل فهم ترین آزمونهای خواندن ، فهرست کلمات هستند.

ابتدا کلمات ساده و آسان   پیچیده و نادرتر   جملات    متن          داستان و درک فهم آن.

انواع اختلالات خواندن:

مايكل باست اين افراد را به سه دسته تقسيم مي كند : 1- اختلال خواندن آوايي ( لغات نسبتاً زيادي در ذهن دارند ، اما قادر به هجي كردن نيستند ) 2- مي خوانند و هجي مي كنند اما در معناي لغت و درك آن اشكال دارند. 3- افرادي كه مشكل هر دو گروه را دارند.

درمان

 آيا كودك مشكل گفتاري، شنوايي ، يا ذهني دارد؟ با در نظر گرفتن مشكلات فوق به درمان مي پردازيم.

ابتدا صداها و حروفي كه مشكل دارد آموزش داده مي شود. سپس تركيب و تجزيه كار مي شود.

1- تركيب صامت و مصوت ها و بخش خواني و در نهايت ساختن كلمه ، تركيب مصوتها با صامتها و ساختن كلمه مصوت بعد از صامت قرار مي گيرد .   س + ا      سا 

 مصوت در اول كلمه قرار مي گيرد .   آ + س      آس      

حرف ها در اول ، وسط ، آخر كلمه آورده شود.

تجزيه كلمات به بخش ها و صدا و حروف ، آموزش صداها و حروف و در نهايت كلمه ، سپس جمله و سپس متن . خواندن كلمات كارت ها یا يك متن ، استفاده از قرائت پنجره اي ، 2 سطر را روخواني كند ، كلماتي كه بلد نيست بخواند و دورش خط كشيده شود ، سپس در يك كارت بنويسد و بخواند.

2- الف ) نشان دادن تصوير يك شيء و بيان اسم آن توسط دانش آموز . تصاوير زيادي به همين شكل توسط دانش آموز نام برده مي شود پس براي هر تصوير دانش آموز توضيح مي دهد، سپس در مورد تصوير ابتدا يك جمله مي گويد بعد جملات بيشتري را ارائه می دهد.

 ب) يك متن را روخواني كند و به دقت به آن توجه كند و سپس در مورد متن از او مي پرسيم ؟ سؤال ها باید :   

  ا- جزيي و كوچك و واضح باشد 2 - سؤال در مورد تك تك موارد و موضوعات تشكيل دهنده ي متن مورد نظرباشد .

3- هر دو مورد فوق كار شود ابتدا تصوير و خواندن كلمه زير آن ، سپس اجزاي آن كلمه و جمله سازي در مورد آن و متن ،  نشان دادن يك تصوير و بيان اسم آن و حرف حرف نوشتن آن و تركيب صامت و مصوت.( قرائت پنجره اي در تمام موارد تقويت دقت و تمركز لازم است و بايد فرصت به شاگرد داده شود تا بتواند پاسخ ها را بدهد. )

آموزش موارد زير در تقويت خواندن مؤثر است كه مي توان به صورت بازي و در زنگ هاي ديگر هم كار كرد:

تركيب صامت و مصوتها و كشيدن  صدا و كلمات ، فوت كردن ، تنفس عميق ، مكث تنفسي 5 ثانيه اي ، بادكنك باد كردن ، چرخش زبان در دهان و لمس دندانها ، دهان پر هوا نگه داشتن ، خالي كردن آب يك ليوان در ليوان ديگر با ني و دهان خود ، استفاده از آينه و همخواني با معلم ، خواندن تقليدي معلم ابتدا بخش يا كلمه را مي خواند و شاگرد تكرار مي كند ، تقويت حركات چشم به جهت هاي مختلف ، آموزش مهارتهاي حركتي ، كنترل به موقع آب دهان ، تهيه كارتها و بريدن كارتهايي كه كلمات مشكل در آن نوشته شده است و معني آن در سر كلاس هنر و كاردستي ، استفاده از ضبط صداي بچه ها ، كار با رنگ گواش و خمير و... ، تلفظ تمام كارهايي كه انجام شده است ، تقويت دقت و توجه ، آرام و كند خواندن.

عوامل مؤثر بر پیشرفت خواندن :

1- مدرسه : در هر کجا می تواند مهارت خواندن را به دست آورد.

2- طبقه اجتماعی : در تمام طبقات یاد می گیرند اما میانگین نتایج کودکان گروه های متعلق به طبقات مرفه بهتر از سایر گروه هاست.

3- جنس : پیشرفت دختران در زمینه خواندن سریعتر از پسران است.

- آیا یک عامل معین بر همه کودکان مؤثر است یا برخی از آنها را تحت تأثیر قرار می دهد؟

- مشکل از کجا ناشی می شود؟ کودک ، خانه یا مدرسه؟

- در صورت بروز باید به کجا مراجعه کرد؟

نکات :

* با افزایش سن توانایی خواندن افزایش می یابد.

 * هوش تنها عاملی است که بر تمامی کودکان مؤثر است.

* کودکان 10 ساله بهتر از کودکان 9 ساله می خوانند.

عواملی که بی تردید در تحول مهارت های خواندن نقش اساسی دارند عبارتند از :

مشکلات عاطفی ، مشکلات شنوایی ، انگیزش ، ادراک ، فقرجامعه طلبی ، مشکلات گفتاری ، مشکلات دیداری ، غیبت از مدرسه ، زبان آموزشی به عنوان زبان دوم ، نابسامانی های زندگی خانوادگی ، بی سوادی والدین ، مهاجرت اخیر (نقل مکان کودک ، مدتی طول می کشد تا کودک با موقعیت جدید و زندگی تحصیلی سازش یابد.) ، فقدان محرک ها در منزل ، ضربه ها و آسیب دیدگی ها (تجربه مرگ خویشاوندان و...) ، مشکلات آموزشی (تغییر معلم ، غیبت معلم، عدم انطباق آموزش با توانایی کودک) ، تدریس ضعیف.

آموزش براي پيشگيري از ناتواني خواندن:

اصل الفبايي مفهوم زيربنايي مهمي است كه افراد براي اينكه خوانندگان ماهري شوند بايد آن را ياد بگيرند. تركيب كلمات چاپ شده نشان دهنده ي توالي صداها هنگام صحبت كردن افراد است.

مواردي كه در توانمندي خواندن مؤثر هستند عبارتند از :         

 رواني ، دانش جهاني و اطلاعات عمومي ، انگيزش ، خواندن مستمر ، سرعت خواندن مناسب ، فرصت هاي مناسب براي تمرين خواندن با صداي بلند ، خواندن تقليدي ، مكررخواني ، بازخورد مناسب و به موقع.

رويكرد سنتي خواندن :

رويكرد چندحسي فرنالد  كه از كانال هاي شنيداري ، ديداري ، جنبشي ، لمسي استفاده مي شود. در رويكرد فرنالد اگر كودك در هر يك از حواس ضعيف باشد ، حس هاي ديگر به انتقال اطلاعات كمك خواهد كرد. به اين شيوه که دانش آموز كلمات مشكل دار را ابتدا مي بيند ، مي خواند ،  مي نويسد و لمس مي كند. (مطالب خواندني و نوشتني بايد مورد علاقه ي دانش آموز باشد.)

رويكرد معاصر:

 كار در گروه هاي كوچك و آموزش همسالان ، استفاده از رايانه.

راهبرد درك مطلب :

1- خواندن هر پاراگراف و سؤال هايي از خود : رمزگشايي به تنهايي كافي نيست بلكه دانش آموز بايد بتواند در مورد يك متن سؤالات مناسبي مطرح نمايد. شخصيت اصلي داستان؟ چه اتفاقي؟ در كجا؟ براي چه كسي؟ چگونه؟ كدام رويداد در اول داستان؟ در وسط؟ درآخر؟ دانش آموزان مشكل دار به ويژه در درك موضوع يا پيام چيزي كه مي خوانند مشكل دارند.

2- خلاصه كردن  3- پيش بيني كردن

( در هنگام تدريس راهبردها به دانش آموز فقط يك راهبرد را بدهيد و تا زماني كه راهبردي تثبيت نشده ، نبايد راهبرد ديگري داده شود. مثلاً داستان را مي خوانيم و از شاگرد مي پرسيم خلاصه برايم تعريف كن و...)

تهیه کننده : پرپر مولودزاده

   کتاب ورق زن اختلال خواندن           

دانلود(Download) 

توجه : برای اجرای کتاب نصب نرم افزار فلش پلیر    الزامی است .